ภาวะแพ้แพ้อาหารในสัตว์เลี้ยง (Food Allergy)

        เป็นอาการผิดปกติที่เกิดจากระบบภูมิคุ้มกันของร่างกายมีปฏิกิริยาต่อสารอาหารที่ร่างกายได้รับแล้วเกิดการแพ้ขึ้น สัตว์ที่แพ้อาหารชนิดใดมักเคยมีประวัติได้รับสารอาหารชนิดนั้นมาเป็นระยะเวลานาน โดยสุนัขอาจแสดงอาการแพ้อาหารเมื่อมีอายุมากขึ้นโดยมักพบโรคนั้ในสัตว์ที่มีอายุมากกว่า 3 ปีขึ้นไป สัตว์อาจแพ้สารอาหารหรือสารปรุงแต่งที่ใส่ลงไปในอาหารได้ โดยอาหารที่สัตว์มักมีอาการแพ้ ได้แก่ เนื้อวัว เนื้อหมู เนื้อไก่ เนื้อปลา นม หางนม ไข่ ถั่วเหลืองและข้าวโพด โดยพบว่าหลายรายงานตรงกันว่าสุนัขส่วนมากจะแพ้เนื้อวัวหรือผลิตภัณฑ์จากเนื้อวัวประมาณ 50-59% และสัตว์อาจแพ้อาหารมากกว่า 1 ชนิดก็ได้

อาการทางคลินิก

        สุนัขที่แพ้อาหารจะพบมีอาการคัน บริเวณ พื้นท้อง รักแร้ ขาหนีบ รอบปากและจมูก  รอบดวงตา รอบทวารหนัก ฝ่าเท้า และง่ามนิ้ว มีการติดเชื้อแบคทีเรียหรือติดเชื้อยีสต์แทรกซ้อนทำให้มีอาการผิวหนังอักเสบแบบเป็นๆหายๆหรือมีอาการคันที่รุนแรง อาจพบภาวะหูอักเสบหรือมีอาการของระบบทางเดินอาหารเช่น อาเจียน ท้องเสียร่วมด้วย

การวินิจฉัย

        การซักประวัติเกี่ยวกับอาหารที่ได้รับในช่วงเวลานั้น  อาการคันและรอยโรค ดูการตอบสนองต่อยาที่ให้การรักษา เช่น  ยาพวก Glucocorticoids ซึ่งจะไม่ตอบสนองต่อการรักษา ตรวจทางผิวหนังโดยวิธีต่างๆเช่น Skin Scraping , Scothtape Technique แล้วไม่พบการติดเชื้อแบคทีเรีย ยีสต์ หรือ ปรสิตอื่น

Picture 1 : Chronic facial dermatitis and otitis in a dog with food allergy

        สำหรับการที่จะวินิจฉัยให้แน่นอนว่าสัตว์มีปัญหาการแพ้อาหารหรือไม่นั้น ให้ทำการให้สัตว์กินอาหารที่แน่ใจว่าไม่ก่ออาการแพ้หรือก่อการแพ้น้อยที่สุด(Hypoallergic diet trial) กล่าวคือให้สัตว์กินอาหารที่ไม่เคยได้รับมาก่อน เช่นสุนัขที่ไม่เคยได้รับเนื้อแกะมาก่อน ให้ลองให้เนื้อแกะกินอย่างต่อเนื่องเป็นเวลานาน 4-8 สัปดาห์ ระหว่างนี้ไม่ควรเสริมอาหารชนิดอื่นๆลงไปและสังเกตอาการของสุนัขว่ามีอาการแพ้หรือไม่ แหล่งโปรตีนอื่นๆอื่นที่นำมาใช้ในการทดลองให้สุนัขกินได้เช่น เนื้อกระต่าย เนื้อกวาง เนื้อแพะ หรือเป็นอาหารสำเร็จรูปที่เป็นอาหาร hypoallergic diet เช่น Hill’s Prescription Diet z/d  นอกจากนี้ยังมีวิธีในการวินิจฉัยอื่นๆอีกเช่น Gastroscopic food sensitivity test, Skin test และ serum test

สำหรับการวินิจฉัยโดยวิธีการ Hypoallergic diet trial เป็นวิธีที่นิยมทำเพราะให้ผลแม่นยำที่สุด  แบ่งออกเป็น 3 ขั้นตอนดังนี้

                1.  ให้สุนัขที่สงสัยว่ามีอาการแพ้กินอาหาร Hypoallergic Diet อาจเป็นอาหารสำเร็จรูปที่มีขายหรือเป็นอาหารที่ปรุงขึ้นเอง โดยแหล่งของโปรตีนและคาร์โบไฮเดรตในอาหารควรมาจากแหล่งละเพียงอย่างเดียว และโปรตีนที่ใช้ควรเป็นโปรตีนที่สุนัขไม่เคยได้รับมาก่อน เช่น เนื้อกระต่าย เนื้อแพะ เป็นต้น  การประเมินผลคือ ดูว่าสุนัขมีอาการของโรคดีขึ้นหรือไม่ ถ้าสุนัขมีอาการดีขึ้นแสดงว่าสุนัขแพ้อาหารที่กินอยู่เป็นประจำ โดยทั่วไปจะพบการเปลี่ยนแปลงใน 3-10 สัปดาห์ ขึ้นกับสุนัขแต่ละตัว มีการศึกษาพบว่าอาหารที่ปรุงเองมีความผิดพลาดน้อยกว่าอาหารสำเร็จรูปที่ผลิตขายอยู่ทั่วไป

                2. เป็นการยืนยันผลจากขั้นตอนที่ 1 โดยให้สัตว์กลับมากินอาหารที่เคยกินอยู่ประจำที่สังสัยว่าสัตว์อาจจะแพ้ ถ้าสัตว์แพ้อาหารดังกล่าวจริงสัตว์จะกลับมามีอาการอีกครั้ง แต่ถ้าไม่ปรากฏว่าไม่พบอาการแพ้หลังจากกลับมากินอาหารแบบเดิมให้วินิจฉัยว่าสัตว์มีอาการแพ้อาหารร่วมกับการพ้อย่างอื่น เช่น แพ้น้ำลายหมัด 

                3. เป็นการทดสอบว่าสัตว์แพ้อาหารชนิดใด โดยการเติมแหล่งอาหารที่สงสัยเข้าไปใน Hypoallergic diet แล้วสังเกตอาหาร 7-10 วัน โดยวิธีนี้จะทราบว่าสัตว์แพ้อาหารชนิดใด และสัตว์อาจแพ้อาหารได้มากกว่า 1 ชนิด ดังนั้นในขั้นตอนนี้ควรทดสอบแหล่งอาหารให้ครอบคลุมหลายชนิดเพื่อให้ได้ผลการวินิจฉัยที่สมบูรณ์

การรักษาและการควบคุมโรค

               ให้สัตว์กินอาหารสำเร็จรูปที่มีขายทั่วไปซึ่งเตรียมมาสำหรับสัตว์ที่แพ้อาหาร หรือเตรียมเองแต่ต้องเป็นอาหารที่สมดุลทางโภชนาการ หลังจากนั้นให้ทดลองให้อาหารที่มีส่วนของวัตถุดิบแหล่งอาหารที่แปลกใหม่เข้าไปทีละอย่าง สังเกตความเปลี่ยนแปลงของสัตว์ภายใน 1 สัปดาห์ ถ้าไม่พบอาการผิดปกติใดๆแสดงว่าสัตว์ไม่แพ้อาหารจากแหล่งอาหารนั้นๆ

               การป้องกันโดยให้สัตว์กินอาหารที่มีแหล่งโปรตีนที่สัตว์ไม่เคยได้รับมาก่อน หรืออาหารประเภท Hypoallergic Diet เช่น Hill’s Prescription Diet z/d, Sensitivity Control Royal canin